فواید لالایی برای کودکان

ریشه، معنا و چیستی لالایی

لالایی برگرفته از واژه ی «لالا» یا «لَلِ» (غلام، بنده، خادم) به معنای نوای دلنشین است و در اصطلاح، سرودهای
شفاهی، ساده، عامیانه و دور از قاعده ی شعر رسمی و اندیشه پردازی اما آهنگین، گوشنواز، آرامبخش است و احساس، عاطفه،
عشق و آرزوهای مادر به حال و آینده فرزند دلبندش را در برمیگیرد.
لالایی ها جزو ادبیات شفاهی هر سرزمینی هستند، چرا که هیچ مادری آنها را از روی نوشته نمی خواند وهمه مادران بی آنکه
بدانند از کجا و چگونه، آنها را می دانند! انگار دانستن لالایی و لحن ویژه ی آن – از روز نخست – برای روان زن تدارک
دیده شده است. به عبارت دیگر لالایی نخستین پیمان آهنگین و شاعرانه ای است که میان مادر و کودک بسته
می شود.

پیشینه لالایی ها

جالب است بدانید دیرینگی لالایی ها، به دوران پیدایی خط و نوشتن میرسد؛ این سروده ها همگام با پیشرفت
انسانها در بستر تاریخ با عنصرهای گوناگون زندگی آنها (اسطوره، دین، زیباییشناسی، آرمانها، سیاست و…)
درآمیخته است؛ از اینرو بازتابی از آن ها را در خود دارد.در حقیقت لالایی ها در عصر های گوناگون سوار بر
موج اندیشه های زمانه خود می شدند و این اندیشه ها تا حدودی درونمایه ی آن ها را تحت تاثیر خود قرار می
دادند. البته شعاع این تاثیرات محدود بود و شکل لالایی ها و قالب آهنگین آن معمولا یکنواخت بوده است .برای
نمونه، می توان به نوعی از لالایی ها که آن را به تمدن بابل نسبت داده اند اشاره نمود که محتوای آن ترسناک و
به دور از ایجاد حس آرامش بوده است.

گوینده: کامیار ارباب زی

🎧خواننده: رها رحمتی
📆گروه کُر: دوریس رضا زاده، پارمیس تورانی، شمیم مینو و نسیم مینو
📝 شعر و ملودی: ثمین باغچه‌بان

ساختار منحصر به فرد لالایی ها

لالایی از ساختار منحصر به فردی برخوردار است که در کمتر گونه ادبی دیگری مشاهده میشود. برای لالایی سه
بعد شناخته میشود: بعد اول بعد شاعرانه است… هم در مضمون هم در وزن و هم در قافیه؛ بعد دوم بعد موسیقایی
آن است، یعنی کسی لالایی را مثل شعر حافظ یا یک شعر معمولی نمیخواند، چرا که لالایی بی آهنگ به کالبد
بیجان میماند و بعد سوم بعد تئاتری (نمایشی) کار است
یعنی لالایی حتماً باید با حرکت و کنش خاص توأم باشد… لالایی در فرمهای ملایم و آرام به خوانندگی مادر،
دایه یا پرستار در کنار گهواره به اجرا درمی آید. (ادبیات کودکان و نوجوانان؛ثریا قزل ایاغ)

درونمایه ی لالایی ها

از ظاهر امر چنین بر م ی آید که از زمانی که مادر و فرزندی وجود داشته، لالایی نیز بوده است و به دلیل همراه
بودن آن با موسیقی، آن را جزء ابتدایی ترین موسیقی های جهان به حساب آ ورده اند. شاید بتوان ادعا کرد نخستین
شعرهای کودکانه، لالایی ها هستند که مادران برا ی فرزندان خود سروده اند.
البته مادران نیز قصد پیام رسانی نداشته اند؛ بلکه آرزوها، غم ها، درد دل و حسرت و بغض های
خود را با مهر مادرانه عجین می کرده و در قالب لالایی ها م ی سروده اند. درعین حال، آن ها را با لحنی عاطفی
می خوانده اند و از ای ن راه خود و کودکانشان را به آرامش می رسانده اند. ا ین سروده ها هنوز هم از بهترین و
زیباترین سروده های کودکان به شمار می آیند. درونمایه ی لالایی ها از دنیای ذهنی مادران و زنان تاثیر فراوان
پذیرفته و به جرئت می توان گفت که لالایی ناب ترین گونه ی ادبیات زنانه است که برای کودکان و درباره ی آن
ها پدید آمده است.

توجه بر تاثیر لالایی؛ امری مورد توجه اما مغفول!

لالایی با تاثیر بر روح و جان کودک خواب آرام را برای او به همراه دارد. علاوه بر آن با توجه به تاثیرات گفته
شده این موسیقی میتواند بر تربیت و زندگی روزمره ی کودک تاثیرات مثبت فراوانی بگذارد. لالایی خواندن برای
کودک منافاتی با زندگی مدرن امروزی ندارد چرا که اگر والدین به آرامش کودک و توازن او در زندگی اش معتقد
باشند از خواندن لالایی برای کودک غافل نخواهند شد.

فواید علمی لالایی خواندن برای کودکان

تحقیقات نشان میدهد که موسیقی و کلمات آرام و منظم، مانند لالایی، امواج دلتای مغز را تحریک میکند و به
بچه ها آرامش میبخشد. به همین دلیل است که آنها با شنیدن لالایی راحت تر میخوابند. امواج دلتا با خواب عمیق
و آرامش زمان خواب ارتباط دارد و با تحریک این امواج کودک میتواند خواب آرام، لذتبخش و عمیقی داشته
باشد. به این ترتیب، روانشناسان به پدر و مادرهایی که از خواب نامنظم و بیقراری های نوزادشان رنج میبرند،
لالایی خواندن را پیشنهاد میکنند.
همچنین، یکی از نیازهای اصلی انسان، نیاز به حس امنیت و آرامش است و چگونه پاسخ گفتن به این نیاز، تاثیر
عمیقی در شکلگیری شخصیت کودک دارد و یکی از کارهایی که میتواند این احساس را به شکلی خوشایند
برای او رقم بزند، خواندن لالایی است، زیرا به طور طبیعی پدر و مادر برای خواباندن یا آرام کردن فرزندشان، با
صدایی آرام، شروع به خواندن لالایی میکنند؛ در این زمان اگر او در آغوش گرم پدر یا مادر باشد، احساس امنیت
کرده و میتواند با تکیه بر مهر و محبت والدینش، آرامش یابد و به خوابی شیرین رود.
و ناگفته نماند که به توصیه روانشناسان خواندن لالایی های حمایتگرانه و امنیت بخش مثل خواندن اینکه من تا بزرگسالی همراه
تو خواهم بود و حتی وقتی فرزندان تو به دنیا بیایند با تو هستم که به وضوح در لالایی خراسانی به چشم میخورد برای درمان
برخی استرس ها و ترس های کودکان بسیار مفید است

آیا کودکان لالایی را متوجه میشوند؟

طی آزمایشات انجام شده روی کودکانی که حتی نمی توانند صحبت کنند که طی این آزمایش مادرهای این
کودکان از قاب یک تلویزیون با کودکان خود با احساسات و قاب های مختلف ارتباط می گرفتند نشان داده شد
که ریز جزئیات ارتباط با مادر روی کودک تاثیر گذار است و کودک را به واکنش وا می دارد؛ حال چه برسد به
لالایی که ترکیبی از موسیقی، نمایش و شعر است. درست است که با توجه به سن و رشد کودک، فهم کلمات متفاوت است اما به
لحاظ تاثیر برای همه سنین تاثیر گذار است.
در مطالعات روانشناسان کودک و خانواده عنوان شده است در لالایی ها مفاهیم مهمی که مخصوص کودکان
است به آن ها القا می شود. مثال در لالایی خراسان ی که به آن در این پژوهش اشاره شده، مادر به )لولو ( یعنی همان
هیولاها و موجوداتی که مادران برای تنبیه یا تربیت کودک خود و ترساندن آن ها استفاده می کنند، می گوید: برو
و با کودک من کاری نداشته باش. امروزه در علم روانشناسی م ی گویند که ابداً نباید کودکان را به این شیوه
ترساند؛ زیرا علاوه بر برهم خوردن ارامش، در آینده ممکن است کودک شخصیت اضطرابی و استرسی پیدا کند.

ارتباط لالایی و تربیت کودکان

در لالایی، اینکه مادر برای کودک آرزو کند که فدای حضرت زهرا (س) و علی ابن موسی الرضا (ع) شوی و
یا اینکه دلیل نبودن پدرش که برای کودک ی ک مسئله اندوهناک می تواند باشد را در یک هاله ای از لطافت و
هنر و زیبایی بیان می کند که به ویژه در لالایی خراسانی شاهدش هستیم، به شدت در شکل گیری شخصیت کودک
اثرگذار است؛ در واقع رگه های شخصیتی کودک از ابتدا با مفاهیم دینی شکل می گیرد و در آینده این رگه ها در
فرایند اجتماعی شدن(socialization )نقش مهمی را ایفا می کند.
اساساً به واسطه لطافت و قالب هنری ای که و صدای مادرانه دارد، خیلی راحت همه چی ز قابل انتقال
است و مفاهیم عمیقی به کودکان یاد داده میشود و این را بدانید که کودک به آنچه که با خود زمزمه م ی کند و
می شوند و می بیند عمل میکند؛ مخصوصا اگر جنبه هنری و لطیف داشته باشد که برای او کار را لذت بخش تر
می کند.
جالب است بدانید که ا ین آواز ها و شعر ها و حرکات نمایش گونه و حتی دعاهای فراوانی که مادران برای
فرزندانش دارند، به تخلیه احساسات غم انگیز یا ذوق ها و آرزو های درونی مادر کمک می کند و تحقیقات نشان
داده است که چه بسا احساس آرامش ی که مادر بعد از خواندن لالایی به دست می آورد، در بالابردن روحیه و صبر
مادران بسیار اثرگذار است و تعامل عاطفی مادران با فرزندان را بهبود می بخشد.
اساسا بواسطه لطافتی که لالایی و صدای مادرانه دارد و قالب هنری ای که دارد خیلی راحت همه چیز قابل انتقال است.

خدا را شکر بر عکس زمان حال ما فرهنگ غنی ای داشتیم، و به جای اشعار نرو سمیه یا سلام گل های تو خونه، مفاهیم عمیقی
به کودکان یاد داده می شده و این را بدانید که کودک به آنچه که با خود زمزمه میکند و میشوند و میبیند، عمل میکند مخصوصا اگر جنبه هنری داشته باشد.

برای همین است که میگوییم لالایی مهم است.

به قلم محمد هاشمی (شمع)

لطفا نظر خودتان را با ما در میان بگذارید